Sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej

Sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej

Myślę,że na wielu osobach wizyta w Sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej robi wrażenie. I nie mam tutaj na myśli samego aspektu religijnego. Bogactwo architektury i sztuki, miejsca kultu, zawziętość w dążeniu do celu fundatorów kalwarii, stanowi o nieporównywalnym bogactwie tego miejsca. Nie jest to w zasadzie relacja, są to wyłącznie fakty o Sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej. Na początku trochę historii i ogólnych informacji. W XVII wieku powstaje Sanktuarium Pasyjno-Maryjne w Kalwarii Zebrzydowskiej (fundacja Mikołaja Zebrzydowskiego). Miejsce to zaliczane jest do najbardziej interesujących założeń krajobrazowo-architektonicznych i do najchętniej odwiedzanych miejsc pielgrzymkowych w naszym kraju. Każdy słyszał o Chwalebnym Misterium Pańskim w Wielkim Tygodniu.

W skład Kalwaryjskie Sanktuarium wchodzi bazylika barokowa, klasztor i zespół kaplic i kościołów w barokowym stylu (kalwaryjskie dróżki). A wszystko to na tle ładnie wyglądającego beskidzkiego krajobrazu. W środku bazyliki znajduje się wizerunek Matki Bożej Kalwaryjskiej. Sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej ma swoich opiekunów i stróży - są to bernardynami (franciszkanie). Pierwsi bernardyni w Kalwarii zjawili się w 1604 roku podczas budowy klasztoru i kościoła.Co ciekawe jako pierwsza tego  typu kalwaria w Europie wybudowana została ok.1420 r. w Hiszpanii (koło Kordoby). Za główny powód powstawania kalwarii podaje się zajęcie Ziemi Świętej przez mahometan, co uniemożliwiło chrześcijanom dostępu do świętych miejsc w Jerozolimie. Po wybudowaniu Kalwarii Zebrzydowskiej powstały kolejne kalwarie polskie np. w Pakości, Wejherowie, Pacławiu.

  Historia Sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej

Początki Sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej sięgają roku 1600. Pierwszy fundator  - Mikołaj Zebrzydowski, pełniący funkcję krakowskiego wojewody, zbudował na górze Żar Kościółek Ukrzyżowania. Od 1604 roku do 1609 roku zbudował klasztor i kościół według. projektów włoskiego architekta Jana Marii Bernardoniego, a także architekta i flamandzkiego złotnika, Pawła Baudartha. Konsekracja kościoła miała miejsce  w uroczystość św. Franciszka. Konsekracji dokonał krakowski biskup, Piotr Tylicki. W latach 1609-1617 Mikołaj Zebrzydowski zbudował według planów Pawła Baudartha następujące kaplice Drogi Krzyżowej : Ratusz Piłata, Grób Pana Jezusa, Ogrójec, Pojmanie, Dom Annasza, Dom Kajfasza, Pałac Heroda, Grób Matki Boskiej, Włożenie Krzyża, Wieczernik, Wniebowstąpienie, Drugi Upadek Pana Jezusa, i pustelnia Pięciu Braci Polaków z kaplicą św. Marii Magdaleny.

Mikołaj Zebrzydowski umiera w roku 1620. Opiekunem Kalwarii zostaje jego syn - Jan Zebrzydowski. Jest fundatorem kolejnych pięciu pasyjnych kaplic (Brama Wschodnia, Kaplica na Cedronie, Pierwszy Upadek Pana Jezusa, Cyrenejczyk i Weronika), ośmiu maryjnych kaplic do odprawienia tak zwanych dróżek: Pogrzebu i Triumfu Matki Boskiej, a także rozbudował wzniesione jeszcze przez Mikołaja Zebrzydowskiego kaplice Ukrzyżowania i Grobu Matki Boskiej. Jan Zebrzydowski zbudował  również gradusy w okolicach ratusza Piłata i kaplicę znalezienia Krzyża z pustelnią św. Heleny. 

Kolejnym fundatorem kalwaryjskim został Michał Zebrzydowski. To za jego czasów rozbudowano klasztorny kompleks przez rozszerzenie go o drugi wirydarz od kierunku północnego (1654-1655) i zbudowanie (1658-1667) kaplicy Matki Boskiej Kalwaryjskiej - najładniejszego obiektu w Kalwarii Zebrzydowskiej.

Ostatnią fundatorką była Magdalena Czartoryska. Podjęła się powiększenia kościoła o szeroką i długą nawę, a także o fasadę i dwie wieże przy frontowej elewacji. Prace zostały ukończono w 1702 roku, już po jej śmierci. Śmierć Magdaleny Czartoryskiej to koniec epoki kalwaryjskich fundatorów. Od tej pory troska o Kalwaryjskie Sanktuarium spoczywa na bernardynach i na pątnikach przybywających do sanktuarium.

  Kult Męki Pańskiej - dróżki kalwaryjskie

Już na samym początku istnienia Kalwarii nabożeństwo dróżkowe zaczęły się rozwijać i były coraz popularniejsze wśród wiernych. Obecnie stanowi najważniejszą formę pasyjnej pobożności w Sanktuarium w  Kalwarii Zebrzydowskiej. Specjalny rytuał tego nabożeństwa składa się z  modlitw i odmawianych pieśni a także rozmyślań przez 28 stacji Męki Pańskiej. Przyjęto zwyczaj odprawiania nabożeństwa przez poszczególne grupy pątników, albo indywidualnie, w czasie kalwaryjskich odpustów.  Niejliczniej w czasie Wielkiego Tygodnia i Wniebowzięcia. Nabożeństwa są odprawiane również  poza odpustami, w trakcie pielgrzymki do Kalwarii. Specyfiką tego miejsca jest praktykowanie nabożeństwa "dróżek Pana Jezusa",a  też "dróżek Matki Boskiej" i przez samych świeckich ludzi, i pod kierunkiem przewodnika świeckiego. Zwyczaj ten ukształtował się w połowie XVII wieku i stanowi świadectwo istnienia w Kalwarii Zebrzydowskiej apostolstwa świeckich na długi okres przed II Soborem Watykańskim. Jest to rozszerzona droga Męki Pańskiej - 28 stacji (na naszych zwyczajnych drogach krzyżowych jest 14 stacji).

Pielgrzymi podczas kalwaryjskiego misterium przeżywają je głęboko religijnie. Nie jako teatralne widowisko odgrywane w scenerii plenerowej, tylko jako nabożeństwo, które pozwali przeżyć ogromne tajemnice zbawienia.

  Maryjny kult w Kalwarii

Kult maryjny w Kalwarii Zebrzydowskiej pojawił się już na samym początku. Mikołaj Zebrzydowski zabiegał o tytuł Matki Bożej Anielskiej dla głównego kościoła. Natomiast w głównym ołtarzu umiejscowił jej srebrną figurę zakupioną w Loretto we Włoszech. Zbudował też dwie maryjne kaplice: Domek i Grób Matki Boskiej. Póżniej maryjny kult kontynuował jego syn - Jan Zebrzydowski. Zbudował 8 kaplic Matki Bożej. Przy kaplicach pątnicy odprawiać zaczęli dróżkowe nabożeństwo maryjne, nazywane "dróżkami Matki Bożej".Obecnie kult ten bardzo się rozwinął.

Przełom dla Maryjnego Kultu miał miejsce w roku 1641. W kościele pojawił się  obraz Matki Bożej Kalwaryjskiej, podarowany przez Stanisława z Brzezia Paszkowskiego. Uważany za kopię obrazu Matki Bożej Myślenickiej. Nie byłoby w tym nicnadzwyczajnego, jednak wizerunek ten z nakazu krakowskiego biskupa, Jakuba Zadzika, został przeniesiony z kościoła do zakrystii. Miał tam zostać do czasu wyjaśnienia jego cudownego charakteru. Cieszył się wielką czcią pątników, którzy otrzymywali mnóstwo łask. Z tego powodu kościelne władze uznały go za słynący łaskami, zezwalając w 1658 roku na jego umiejscowienie w głównym kościele, w ołtarzu św. Anny.  Obecność obrazu sprawiła, że Kalwaria Zebrzydowska pozostała ważnym ośrodkiem maryjnego kultu.

Najpopularniejsze wśród pielgrzymów maryjne święta: Matki Boskiej Anielskiej (2 VIII), Narodzenia Matki Boskiej (8 IX) a także cieszące się popularnością -  Wniebowzięcia. Jest to największa uroczystość w Kalwarii Zebrzydowskiej i jedna z największych w Polsce. Dziś główna uroczystość Wniebowzięcia odbywa się w niedzielę po 15 sierpnia, a sam odpust ma swój początek we wtorek przed tą niedzielą.

  Centrum Ewangelizacyjne

Sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej stało się rejonem duszpasterskich akcji Kościoła krakowskiego. Po wojnie krakowski metropolita, kard. Adam Sapieha poświęcił w tym miejscu Archidiecezję Krakowską Niepokalanemu Sercu Maryi.  W 1948 roku zorganizowano do Kalwarii archidiecezjalną młodzieżową pielgrzymkę. 

Za czasów arcybiskupa Karola Wojtły (1963-1978) Kalwaria Zebrzydowska nabrała wyjątkowego znaczenia w życiu Kościoła krakowskiego. To z jego pomysłu odbywały się coroczne pielgrzymki męskie (od 1968 roku) i żeńskie (od 1973 roku). Pielgrzymki te połączono za czasów kard. Franciszka Macharskiego. W czasie Drogi Krzyżowej, odprawianej na Dróżkach od kaplicy "u Piłata" do Grobu Pana Jezusa, młodzieńcy i mężczyźni niosą krzyż, a dziewczęta i kobiety kopię obrazu Matki Boskiej Kalwaryjskiej. 13 sierpnia obchodzi się w Archidiecezji krakowskiej  święto Matki Bożej Kalwaryjskiej, ustanowione przez Kongregację Sakramentów i Kultu Bożego.

  Kalwaria Papieska

Papież Jan Paweł II był bardzo związany z Sanktuarium Kalwaryjskim. Pojawiał się w tym miejscu przy wszelkiej możliwej okazji. Pielgrzymował do Kalwarii już jako chłopiec wraz ze swoim ojcem, z sąsiednich Wadowic. Potem pielgrzymował z Krakowa. Odwiedzał to miejsce również prywatnie dla odprawienia dróżek i dla odwiedzenia Matki Boskiej. Było to miejsce jego samotnej modlitwy i kontemplacji.  Był w tym miejscu również w dniu 7 VI 1979 roku jako Papież, w czasie swojej I Pielgrzymki do Polski. Powiedział wtedy znamienne słowa:

"Kalwaria Zebrzydowska i Sanktuarium Matki Bożej i Dróżki. Nawiedzałem je bardzo wiele razy, zaczynając od moich lat chłopięcych i młodzieńczych. Nawiedzałem je jako kapłan. Bardzo często nawiedzałem Kalwaryjskie Sanktuarium jako arcybiskup krakowski i kardynał".

Nadał głównemu kościołowi tytuł bazyliki mniejszej. W 1987 roku, w trakcie III Pielgrzymki do kraju, przewodniczył uroczystości stulecia koronacji wizerunku Matki Boskiej Kalwaryjskiej w Krakowie na Błoniach, składając jako wotum złotą różę.

"...pragnę u stóp Matki Boskiej Kalwaryjskiej złożyć papieską różę, jako wyraz wdzięczności, za to, czym była i nie przestaje być w moim życiu".

Także w czasie IV Pielgrzymki Ojciec Święty Jan Paweł II,zatrzymał się w Kalwarii Zebrzydowskiej i wszystkim pobłogosławił przybywającym do Sanktuarium, jak  również mieszkańcom Kalwarii i okolicy.

Sanktuarium Kalwaryjskie, często nazywane Kalwarią Papieską, od razu po objęciu pontyfikatu przez Jana Pawła II było obiektem modlitwy za papieża. W zgodzie z Jego prośbą powiedzianą w Kalwarii 7 VI 1979 roku:

"I proszę abyście się za mnie w tym miejscu modlili, za życia mojego i po mojej śmierci".

Pielgrzymi odpowiedzieli na tą prośbę. Zaczęli odprawiali dróżki za Ojca Świętego Jana Pawła II, a codziennie o godz. 9.00 była odprawiana Msza św. w Jego intencji.

Po śmierci Papieża  modlitwy są wciąż kontynuowane.

  Kalwaria w UNESCO

W 1999 roku Sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej (bazylika, klasztor i dróżki) znalazły się na liście Światowego Dziedzictwa Kultury i Natury UNESCO. Wzięto pod uwagę walory krajobrazowe, kulturowe, artystyczne i kultowe Kalwarii: wspaniałe umiejscowienie pomiędzy górą Żar i Lanckoroną, piękne architektoniczne bogactwo, jak również trwająca w tym miejscu bez przerwy misteryjna tradycja.

Sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej zasługuje na wyjątkową uwagę i odwiedzenie.

źródło:

http://www.beskidmaly.pl/pun/post14409.html

http://2beinspired.pl/sanktuarium-pasyjno-maryjne-w-kalwarii-zebrzydowskiej